Uyku düzeninin oluşması gelişimsel bir süreçtir. Çocuk beslenmeyi, emeklemeyi, yürümeyi, konuşmayı ve oynamayı öğrendiği gibi uyumayı da öğrenir. Bu süreç sağlıklı işlemediği veya bozulduğunda uyku problemleri ortay çıkar.
Uyku problemlerine yol açan nedenler üç ana başlıkta toplanabilir:
- Fiziksel nedenler
- Duygusal (psikolojik) nedenler
- Duyusal nedenler
Samsun BEKAM Ergoterapi Merkezi’nde çocukluk çağı uyku bozukluklarının duyusal nedenlerine yönelik değerlendirmeler yapılmaktadır.
UYKU KALİTESİNİ ETKİLEYEN FİZİKSEL NEDENLER:
Verimli bir uyku için bir yandan çocuğun fiziksel ihtiyaçlarının karşılanmış olması diğer yandan onu fiziksel olarak rahatsız edici bir durum bulunmaması gerekir. Aşağıdaki durumların varlığında çocuğun uykuya dalması ve uykuyu kesintisiz sürdürmesi zorlaştırır:
- Açlık ve susuzluk
- Ağrı
- Öksürük
- Aşırı dar ve rahatsız edici giysi, ıslak bez
- Burun tıkanıklığı, geniz eti, bademcik büyüklüğü gibi burundan nefes almayı zorlaştıran durumlar
- Geniz akıntısı
- Reflü
- Allerji, kaşıntı, cilt kuruluğu, egzama veya pişik
- Kan düşüklüğü (anemi)
- Vitamin eksikliği
- İshal ya da kabızlık
- Kronik hastalıklar
Uyku problemleri; çocuk kaynaklı olabileceği gibi çocuğun uyuduğu ortam başta olmak üzere çevre kaynaklı da olabilir. Aşırı sıcak, soğuk veya gürültülü ortam uyumayı zorlaştırır, uyku kalitesini düşürür. Bu nedenle çocuğunu uyuyacağı ortamın normal ısı ve nemde, tercihen karanlık ve sessiz olmasına dikkat edilmelidir.
UYKU KALİTESİNİ ETKİLEYEN DUYGUSAL NEDENLER:
Uyku düzeni temel olarak yaşamın ilk yıllarında kurulur. Bu dönem çocuğun duygusal değişim ve gelişiminin en yüksek olduğu zaman dilimidir. Psikolojik etkisi yaşam boyu süren güvenli bağlanma da bu dönemde gelişir. Çocuk ya da kendisine bağlandığı kişinin endişe, korku ve kaygı gibi olumsuz duyguları uyku düzeninin sağlıklı gelişimini engeller. Baskıcı, zorlayıcı ve diğer yanlış ebeveyn tutumları da bu dönemde uyku sorunlarına yol açabilir.
Uyku sorunu olan çocukların değerlendirilmesinde; başta çocuk olmak üzere, anne, baba ve çocuğa bakım veren diğer kişilerin psikolojik durumları ve çocukla iletişim yöntemleri göz önünde bulundurulmalıdır.
UYKU KALİTESİNİ ETKİLEYEN DUYUSAL NEDENLER:
Çocuğun vücudunun içinden ve dışından gelen uyarıları doğru şekilde alması, işlemesi ve bu uyarılara uygun cevaplar oluşturması duyu bütünleme olarak adlandırılır. Uyku bir iç duyudur. Çocuğun uyku ihtiyacını hissetmesi, kendini uykuya bırakması ve uykuyu sürdürebilmesi duyu bütünleme süreci ile doğrudan ilişkilidir. Uyku algısı gelişmemiş, uyku ihtiyacında vücudunda olan değişiklikleri öğrenememiş çocuklar için uyku saatleri genellikle kriz saatleridir. Bu çocuklar kendilerini rahatsız eden iç duyuyu doğru şekilde alıp, anlamlandıramadıkları için kendini uykuya bırakarak rahatlamak şeklindeki doğru yanıtı da oluşturmakta ve uykuyu sürdürmekte zorlanırlar.
Isı ve sese aşırı hassasiyet sık görülen duyu bütünleme sorunlardır. Isı veya sese aşırı hassasiyeti olan çocuklar kucaktan yatağa bırakıldıklarında veya yatak içinde yer değiştirdiklerinde oluşan ısı farkını ve sesi abartılı olarak algılarlar. Bu çocuklar sıklıkla uykuya dalmada zorlanır ya da çok çabuk uyanırlar. Aynı şekilde uyaran arayışı veya dürtüselliği yüksek olan çocuklar da uykuya dalma ve uykuyu sürdürme sorunlarını sıklıkla yaşarlar.
Samsun BEKAM Ergoterapi Merkezi’nde pediatrik ergoterapistler tarafından duyu bütünleme bozukluğu başta olmak üzere çocukluk çağı uyku bozukluklarının duyusal nedenlerine yönelik değerlendirmeler ve uyku terapisine yönelik uygulamalar yapılmaktadır.
Uyku sorunu olan çocukların değerlendirilmesinde; fiziksel, psikolojik ve duyusal nedenlerin ayrıntılı olarak incelendiği bütüncül yaklaşıma ihtiyaç vardır. Değerlendirmede çocuğun duyusal gelişimi, aile tutumları ve özellikle çocuğa bakım veren erişkinlerin psikososyal durumları öncelikli olarak göz önünde bulundurulmalıdır.
Tanı ve takip sürecinin, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı, Çocuk Psikiyatrisi Uzmanı, Pedagog, Çocuk Gelişimi Uzmanı ve Pediatrik Ergoterapstin de içinde bulunduğu geniş bir ekiple yürütülmesi, sürecin her basamağına ailenin dahil edilmesi başarıyı artıracak faktörlerdir.
