Ergoterapi

Ergoterapistler; üniversitelerin ergoterapi bölümlerinden lisans veya yüksek lisans düzeyinde mezun olmuş, ergoterapi uygulamaları yapma konusunda deneyim ve yeterlilik sahibi sağlık çalışanlarıdır.

Ergoterapinin çalışma alanları çok geniştir. Başlıcaları:

• Sağlıklı bireyler
• Pediatrik ergoterapi
• El rehabilitasyonu
• Duyu bütünleme
• Psikiyatrik rehabilitasyon
• Mesleki rehabilitasyon
• Toplum merkezli rehabilitasyon
• Onkolojik rehabilitasyon
• Zihinsel (bilişsel, kognitif) rehabilitasyon
• Engellilere yönelik rehabilitasyon
• Rehabilitasyon teknolojileri
• Yaşlılık dönemine (geriatri) yönelik rehabilitasyon
• Nörolojik rehabilitasyon

Mülteci ve dezavantajlı gruplara yönelik rehabilitasyon

Ergoterapi doğum öncesi dönemden başlayarak her yaştaki bireylere yönelik sağlık hizmet sunar.

Ergoterapistler; her yaştaki hem sağlıklı hem de sağlık sorunu olan bireylerle çalışırlar. Ergoterapi danışan merkezli bir meslektir. Bununla birlikte danışanın bağımsızlık ve fonksiyonelliğinin sağlanması, topluma uyum ve katılımının artırılması için aile, bakıcı, öğretmen, sağlık profesyonelleri başta olmak üzere ilgili tüm kişi ve kurumlarla iş birliği içinde çalışırlar. 

Ergoterapinin en sık çalışma alanları; zihinsel, fiziksel, duyusal, sosyal veya duygusal olarak zorluk yaşayan bireylerdir. Ayrıca dil, konuşma ve öğrenme güçlüğü, yeme, uyku ve davranış bozuklukları olan kişilerin bağımsız yaşam becerilerinin geliştirilerek toplum ile uyumlarının artırılması ergoterapinin temel çalışma alanlarıdır.

Ergoterapinin diğer bir çalışma alanı da vücut yapı ve işlevlerinde bozukluğa bağlı bir sağlık problemi nedeniyle veya herhangi bir sağlık sorunu olmadan sosyal ve kültürel nedenlerle yer aldığı sosyal toplumdan dışlanmış veya toplum işleyişine katılımı kısıtlanmış bireylerdir. Bu grubun en bilinen örnekleri engelliler, azınlıklar, göçmenler ve mültecilerdir.

Ergoterapinin temel amacı bireylerin bağımsızlık ve fonksiyonelliklerini artırarak yaşam kalitelerini ve konforlarını yükseltmektir. Bunun için kişinin günlük yaşam aktivitelerini bağımsız olarak yapmasına ve topluma uyum sağlamasına engel olan fiziksel, sosyal ve çevresel faktörlerin düzeltilmesine odaklanırlar.

Ergoterapistler; bu amaca ulaşmak için genellikle aşağıdaki iki yöntemden birisini veya her ikisini birden kullanırlar:

• Bireylerin fiziksel, duyusal, bilişsel ve sosyal becerilerini geliştirme,
• Kişilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılamalarına, görev ve sorumluluklarını yerine getirmelerine engel olan aktivite veya çevreyi kişi yararına düzenleme.

1. Değerlendirme: İlk görüşme ayrıntılı öykü ile başlar. Varsa ergoterapi gereksinimi oluşturan sorunlar listelenir. Ergoterapistler danışanlarını başlangıçta ve takipte objektif ve standart testler ile değerlendirirler.
2. Planlama: Öykü ve değerlendirme sonuçlarına göre müdahale programı oluşturulur. Müdahale programının içeriği, seans sayısı ve sıklığı bireye özel belirlenir.
3. Müdahale: Bireye özel hazırlanan program belirlenen takvim çerçevesinde uygulanır. Çocuğun oyun ve aktiviteleri ile sosyal yaşam alanı terapi başarısını artıracak şekilde yeniden düzenlenir.
4. Yeniden değerlendirme ve iş birliği: Danışan belirli aralıklarla yeniden değerlendirilir. Programa aile, okul ve danışanla sosyal ilişkisi olan diğer bireyler de dahil edilerek danışanın topluma uyum ve katılımının artırılması hedeflenir.

Ergoterapistler, ergoterapinin ilgi ve kapsamındaki geniş bir çalışma alanında faaliyet gösterirler. Bunların başında bireylerin sağlık, refah ve fonksiyonelliklerini artırmayı hedefleyen kamu veya özel sektör kurum ve kuruluşları gelir.  

• Hastaneler
• Üniversiteler
• Özel eğitim merkezleri
• Rehabilitasyon merkezleri
• Huzurevleri
• Okullar
• Fabrikalar
• Halk sağlığı ve iş sağlığı merkezleri
• Belediyeler
• Dernekler
• Adli kurumlar
• Evde bakım programları

Özel ergoterapi klinikleri

Ergoterapi ülkemizde kısmen yeni bir alandır. Sayıları gittikçe artmakla birlikte 2022 yılı itibarıyla aşağıdaki üniversitelerin ergoterapi bölümleri bulunmaktadır.

• Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (Ankara)
• Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Sağlık Bilimleri Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (Ankara)
• Sağlık Bilimleri Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (Kütahya)
• Karatekin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (Çankırı)
• Bezm-i Âlem Vakıf Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (Ankara)
• Bahçeşehir Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Biruni Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Bilgi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Atlas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Fenerbahçe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Lokman Hekim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (Ankara)
• Sağlık ve Teknoloji Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi (İstanbul)
• Yakın Doğu Üniversitesi (KKTC-Lefkoşa)
• Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne)

Ergoterapi bölümünden mezun olanlar ergoterapist unvanı alırlar. Ergoterapi bölümü üniversitelerin Sağlık Bilimleri Fakültesi’ne bağlıdır. Lisans düzeyinde eğitim süresi 4 yıldır.

Ergoterapistler; danışanlarını yaş ve sağlık sorununa yönelik geliştirilmiş objektif ve standart testlerle değerlendirirler. Değerlendirme ve test sonuçlarına göre kişi özelinde bireysel terapi planı oluştururlar.

Bir ergoterapi seansı ortalama 40 dakikadır. Ergoterapi sayı ve süresine danışan özelinde karar verilmektedir.

Terapi başarısını belirleyen en önemli iki faktör; ergoterapistin bilgi, deneyim ve iletişim becerisi ile danışanın ergoterapi sürecine aktif olarak katılımıdır. Bunun dışında olumlu aile tutumları, okul, dernek, belediye ve kamu kuruluşlarından sağlanan iş birliği ve destekler de tedavi başarısını artırmaktadır.

Tedavi başarısı; danışanın istediği, ihtiyaç duyduğu ve kendisinden beklenen aktiviteleri gerçekleştirmede bağımsızlığı, fonksiyonelliğı ve topluma katılımda artış ile ölçülür. Tedavi başarısını gösteren diğer parametreler fonksiyonellikle ilişkili motivasyon ve özgüven artışıdır.

Ergoterapinin çocukluk çağına özel çalışma ve uygulamalarına pediatrik ergoterapi denir. Pediatrik ergoterapistler, gebelik sürecinden başlayarak on sekiz yaşın sonuna kadar olan çocuklarla çalışırlar.

Pediatrik ergoterapistler, hem sağlıklı hem de sağlık sorunu olan çocuklarla çalışırlar. Pediatrik ergoterapistlerin en sık çalıştığı çocukluk çağı sağlık sorunları:

• Gelişimsel gecikmeler
• Duyu bütünleme bozukluğu
• Dikkat eksikliği
• Hiperaktivite
• Öğrenme güçlüğü (disleksi, disgrafi, dispraksi)
• Konuşma sorunları
• Yeme bozuklukları
• Davranış bozuklukları
• Uyku problemleri
• Sosyal uyum problemleri
• Hareket, ince ve kaba motor fonksiyon bozuklukları
• Denge ve koordinasyon bozuklukları
• Sakarlık
• Serebral palsi
• Otizm
• Genetik bozukluklar (Down sendromu)

Duyu bütünleme; kişinin vücudundan ve çevreden aldığı bilgileri beyinde işleyerek anlamlı ve amaca uygun yanıtlar oluşturma becerisidir.

Normal gelişim gösteren bireylerin duyu organları ile vücudundan ve çevreden aldığı bilgileri beyinde işlemesi, yorumlaması, eski bilgi, deneyim ve becerileri ile bütünleştirerek anlamlı ve organize bir cevap oluşturması beklenir. Sağlıklı işleyen bu süreç sonunda kişi iç ve dış dünyaya uyum sağlar.

Duyu bütünleme bozukluğu; kişinin vücudundan ve çevreden gelen uyarıları duyu organları aracılığı ile algılaması, beyne iletmesi, beyinde işlemesi, bütünleştirmesi, uyarıya uygun ve organize cevaplar oluşturması aşamalarından herhangi birinde zorluk yaşamasıdır. Duyu bütünleme bozukluğu yaşayan bireyler algılama, öğrenme, uyum ve davranışlarını düzenleme konusunda yaş ve gelişim düzeylerine göre beklenen performansı gösteremezler. 

• Dikkat eksikliği
• Aşırı hareketlilik (hiperaktivite)
• Odaklanma ve konsantrasyon problemleri
• Öğrenme güçlüğü
• Zayıf hafıza, unutkanlık
• Sakarlık, sık yaralanma
• Kaba ve ince motor becerilerde problem
• Parmak ucunda yürüme
• Kendini kontrol etme problemleri, dürtüsellik veya aşırı tepkisellik
• Davranış problemleri
• Uyku problemleri
• Yeme problemleri, aşırı seçicilik, sürekli yiyecekleri koklama
• Konuşma bozuklukları, geç konuşma
• Aşırı korku
• Sürekli yorgunluk
• Her şeyi ağza götürme
• Değişime uyum sağlamada zorluk, yeniliklere direnç gösterme
• Dönme ve baş aşağı durmayı tolere edememe
• Yaşına uygun oyun oynamada güçlük
• Grup oyun ve aktivitelerine uyum sağlayamama
• Dokunmaya, tatmaya, ışık, ses ve kokuya zayıf veya abartılı hassasiyet
• Sese tepki vermeme, sesin yönünü bulmada güçlük
• Taşıt tutması
• Merdiven inip çıkmakta zorluk
• Diş fırçalama, tırnak ve saç kestirmeye karşı direnç gösterme
• Çorap, kot pantalon gibi kıyafetleri giymek istememe
• Zayıf kas tonusu
• Yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayan korku

Duyu bütünleme terapisi; bilimsel yöntemlerle, kişinin iç ve dış dünyadan gelen uyarıları algılama, işleme ve uygun cevaplar oluşturma becerilerinin geliştirilmesidir. Duyu bütünleme terapisi, davranış, postür, denge, ince ve kaba motor beceriler, görsel algı, uzamsal algı, dikkat, odaklanma, yeni durumlara uyum, planlama, resim yapma ve yazı yazma gibi günlük yaşam ve akademik becerileri destekleyen çok sayıda etkinlik ve çalışmayı kapsar.

Duyu bütünleme terapisi; bireylerin iç ve dış dünyadan gelen uyarıları doğru olarak tanımlaması ve bu uyarılara anlamlı ve uygun cevaplar vermelerine yardımcı olur. Bu sayede kişi çevresiyle sosyal, duygusal ve fiziksel olarak pozitif etkileşim kurar. Duyu bütünleme terapisi doğrudan merkezi sinir sistemine etki ettiği için nörolojik gelişime önemli katkılar sağlar.